میلگرد کامپوزیت و استفاده از آن در بتن

میلگرد یا آرماتورهای FRP از نظر شکل ظاهری مشابه میلگردهای متداولهستند، ولی در تولید آن­ها به­ جای فولاد از رزین پلیمری مخصوص و الیاف (به طور معمول این الیاف از جنس شیشه و کربن می باشند و دارای مقاومت بیشتری نسبت به فولاد هستند) استفاده می شود. می توان این محصول را به­ عنوان جایگزین مناسبی برای میلگردهای فولادی در نقش تسلیح کننده بتن دانست، شاهد بر این ادعا نیز تعداد کثیر پروژه ­هایی است که از این محصول بهره گرفته­ اند.
این محصول در مقابل الکتریسیته، امواج مغناطیسی و خصوصاً خوردگی(corrosion) مقاوم می­باشد. با استفاده از این میلگردها می توان از مشکلاتی همچون تداخل الکترومغناطیسی و خوردگی اجتناب نمود. به ­علاوه چون میلگردهای FRPدارای مقاومت کششی بالایی هستند، می­توان از آن­ ها در بخش کششی مقاطع بتنی استفاده کرد.
انواع میلگردهای FRP متناسب با جنس الیاف وجود دارد؛ میلگردهای CFRP ساخته شده با الیاف کربن، میلگردهای GFRP ساخته شده با الیاف شیشه E-Glass، میلگردهای BFRP ساخته شده با الیاف بازالت. میلگردهای GFRP ارزانترین ومتداول­ترین این میلگردها می ­باشند. 
بزرگترین مزیت انواع میلگرد کامپوزیتFRP نسبت به میلگردهای معمول، مقاومت بالای آنها در برابر خوردگی می باشد. 
برای اطلاعات بیشتر با شرکت رادیاب تماس بگیرید.

مقایسه خصوصیات مکانیکی میلگردهای کامپوزیت FRP و میلگردهای فولادی

میلگرد FRP

مقاومت میلگردهای FRP در مقابل خوردگی:

بزرگترین عیب میلگردهای فولادی مقاومت پایین آن ها در مقابل عوامل شیمیایی خورنده می باشد. از آن جاییکه امکان وجود ترک در مقاطع بتنی و در نتیجه نفوذ عوامل شیمیایی به داخل بتن وجود دارد، میلگردهای فولادی دچار خوردگی خواهند شد و متعاقباً مقاومت و یکپارچگی مقاطع بتنی از بین خواهد رفت. به علت مقاومت بالای رزین اپوکسی استفاده شده در ساخت میلگردهای FRP در مقابل اکسیژن، رطوبت، کلر، سولفاتها و سایر عوامل خورنده، میلگردهای FRP از مقاومت بالایی در برابر خوردگی برخوردارند. از این رو میلگردهای FRP برای سازه هایی که در معرض خوردگی قرار دارند مانند سازه های دریایی، اسکله ها، عرشه پل ها و سازه هایی که در معرض نمک های یخ زا قرار دارند جایگزین بسیار مناسبی برای میلگردهای فولادی می باشند.

مقاومت میلگردهای FRP در برابر نیروهای مغناطیسی:

مواد کامپوزیت FRP دارای خصوصیات منحصر بفردی هستند. از آن جاییکه این مواد از ترکیب رزین با الیاف شیشه، کربن و یا آرامید ساخته می شوند، هیچ گونه تنشی ناشی از میدان مغناطیسی در آن ها وارد نمی شود. با توجه به همین خصوصیت در مواد کامپوزیت FRP، استفاده از میلگردهای FRP در سازه های تحت تاثیر میدان های الکترو مغناطیسی نظیر راکتورها، فرودگاه ها، بخش های MRI بیمارستان ها و لابراتوارها توصیه می شود.

مقاومت میلگردهای FRP در برابر جریان الکتریکی:

هدایت الکتریکی در سازه می تواند یک خطر به حساب آید. قابلیت رسانایی الکتریکی در مصالح فلزی مسئله خطرناکی بوده و می تواند باعث آسیب شود. در مقابل مصالح فلزی، مواد کامپوزیت FRP از لحاظ الکتریکی غیرهادی هستند که این امر آن ها را به گزینه مناسبی برای سازه های در معرض میدان الکتریکی می سازد.
نمونه هایی از بکارگیری مواد کامپوزیت عبارتند از ساخت تیرهای انتقال برق با استفاده از میلگردهای کامپوزیت FRP (آرماتور FRP)، ساخت دکل های بتنی انتقال نیرو با استفاده از میلگردهای کامپوزیت FRP، احداث پست های پیش ساخته با استفاده از میلگردهای کامپوزیت FRP ، استفاده از میلگردهای FRP در پایه پُست های با ولتاژ بالا و . . .
وزن سبک میلگرد کامپوزیت FRP (آرماتور FRP ): میلگردهای FRP با وزن مخصوص 2/2 گرم بر سانتیمتر مکعب بسیار سبک تر از میلگردهای فولادی رایج با وزن مخصوص 7/85 هستند. این کاهش چگالی می تواند منجر به کاهش هزینه حمل و نقل، آسانی در جابجایی مصالح و هم چنین کاهش بار مرده سازه گردد.
به اعتقاد برخی دیگر از مهندسین ، اصولا استفاده از آرماتور حرارتی به این شیوه مرسوم که نصفش روی یونولیت ها قرار میگیرد ، کار ی عبث و دور ریختن سرمایه و اسراف است و باعث جلوگیری از ترک خوردن بتن سقف نمیشود و همانطور که هم اکنون شاهد آن هستیم ، بسیاری از سقفهای تیرچه بلوک با وجود استفاده از آرماتور حرارتی باز هم ترک می خورند . این مهندسین راه زیر را پیشنهاد میدهند :
استفاده از بتن الیافی ، کم کردن نسبت آب به سیمان و استفاده از فوق روان کننده :
در بتن الیاف دار الیاف فلزی نقش میلگرد حرارتی را دارند و به صورت قطعات کوچک فلزی به صورت سه بعدی در بتن پخش و توسط میکسر میکس شده و در کف سقف پخش میشوند در وسط ضخامت بتن قرار میگیرند و از ترک خوردن بتن جلوگیری میکنند. اگر از الیاف با ژل میکرو سیلیس کندگیر کننده استفاده شود نتیجه بهتر هم خواهد بود .
هم چنین کم کردن نسبت آب به سیمان به حداکثر 0.3 و استفاده از فوق روان کننده ممتاز پلی کربوکسیلاتی باعث بالارفتن روانی بتن میگردد و باید بلافاصله بعد از بتن ریزی اقدام به آب پاشی بتن کرده و عمل آوری بتن را شروع کنیم . برای اینکار میتوانیم از پلاستیک نیز استفاده کرده و روی سقف را پلاستیک بکشیم .
مشخصات فنی و نحوه استفاده از میلگرد در بتن برای آرماتوربندی
بتن در مقابل نیرو های همزمان کششی، برشی و فشاری مقاومت ناچیزی دارد. به همین دلیل قطعات بتنی با میلگردهای فولادی مسلح می شوند. به این کار‌ آرماتوربندی می گویند. خصوصیات و نحوه استفاده از میلگرد در بتن اهمیت فراوانی دارد که در این مقاله به آنها خواهیم پرداخت.
انواع میلگرد های مورد مصرف در بتن
میلگردها با توجه به نوع آلیاژ و شکل ظاهری، انواع مختلفی دارند که در ایران، برای مصرف در بتن، از سه نوع آن در قطر های مختلف استفاده می کنند.
میلگردهای نرمه با مقطع دایره و سطوح کاملا صاف که اصطلاحا به آن میلگردهای ساده می گویند. تنش حد جاری شدن این میلگردها N/mm2 200 است.
میلگردهای آجدار و آجدار تابیده (TOR) که با دو آلیاژ سخت و نیمه سخت موجود است. که البته دارای قیمت میلگرد مختلف نیز هستند. نوع سخت آن دارای تنش حد جاری شدن N/mm2 500-400 و نوع نیمه سخت آن دارای تنش حد جاری شدن N/mm2 300 می باشد.
برای بتن های پیش تنیده و پس تنیده، از کابل های فولادی (سیم بکسل) با تنش های بسیار بالا استفاده می کنند.
امروزه در مواردی که عوامل جوی سبب ایجاد خورندگی در میلگردهای فولادی شده و در نتیجه باعث ترکیدن بتن می شوند، از میلگردهای لاستیکی با تنش مجاز N/mm2 140 استفاده می کنند.
تمیز کردن میلگرد ها
چون چسبندگی مناسب بین فولاد و بتن از عوامل موثر در مقاومت بتن مسلح است، باید میلگردهایی که در بتن مسلح به کار می روند، تمیز بوده و عاری از هر گونه گل، روغن، زنگ زدگی، پوسته، خوردگی یا سایر پوشش های غیر فلزی باشند.

برای تمیز کردن زنگ از سطح میلگردها می توان از برس سیمی استفاده کرد. اگر حجم میلگردهای زنگ زده زیاد باشد، از دستگاه ماسه پاش (سند بلاست) استفاده می کنند. این دستگاه با پرتاب شدید ماسه های ریز بر سطح میلگردها باعث زنگ بری آن می شود. به این نکته مهم توجه داشته باشید که میلگردهایی که زنگ زدایی می شوند هنگامی در بتن قابلیت مصرف دارند که کلیه مشخصات لازم از قبیل سطح مقطع را حفظ کرده باشند.

قلاب انتهای میلگرد ها

برای افزایش چسبندگی بین میلگردها و بتن، باید در انتهای میلگردهای فولادی قلاب ایجاد کرد. حداقل اندازه قلاب های استاندارد در حالت های متفاوت اجرایی به شرح زیر است:

الف. میلگرد های اصلی

خم 180 درجه (خم نیم دایره) به اضافه طول مستقیم (حداقل 4 برابر قطر میلگرد)، مشروط بر این که طول مستقیم از 6 سانتی متر کمتر نباشد.
خم 135 درجه (چنگک) به اضافه طول مستقیم (حداقل 8 برابر قطر میلگرد) در انتهای آزاد میلگردها.
خم 90 درجه (گونیا) به اضافه طول مستقیم (حداقل 12 برابر قطر میلگرد) در انتهای آزاد میلگردها.
ب. میلگرد های تقسیم و خاموت

برای میلگرد به قطر 16 میلی متر و کمتر، خم 90 درجه (گونیا) به اضافه طول مستقیم (حداقل 6 برابر قطر میلگرد)، مشروط بر اینکه از 6 سانتی متر کمتر نباشد.
برای میلگردهای به قطر بیشتر از 16 میلی متر و کمتر از 25 میلی متر، خم 90 درجه (گونیا) به اضافه طول مستقیم (حداقل 12 برابر قطر میلگرد)، در انتهای آزاد میلگردها.
خم 135 درجه (چنگک) به اضافه طول مستقیم (حداقل 6 برابر قطر میلگرد) به شرطی که از 6 سانتی متر کمتر نباشد.
خم 180 درجه (خم نیم دایره) به اضافه طول مستقیم (حداقل 4 برابر قطر میلگرد) به شرطی که از 6 سانتی متر در انتهای میلگرد کمتر نباشد.

این گروه از مهندسین هم چنین هیچ نقش سازه ای برای این آرماتورها قائل نیستند و اعتقاد دارند که آیین نامه هم الزامی به استفاده از این آرماتورها نداشته و فقط در آیین نامه ” توصیه ” به استفاده از این آرماتورها انجام شده نه الزام به استفاده از آنها .
قیمت مناسب میلگرد کامپوزیت FRP (آرماتور FRP ):

استفاده از میلگردهای FRP در بسیاری از پروژه ها منجر به اقتصادی تر شدن پروژه میگردد. برای اطلاع از آخرین قیمت ها و مقایسه آن با میلگرد فولادی با شرکت رادیاب تماس حاصل فرمایید.

تولید میلگرد FRP با دستگاه پالتروژن

توسط دستگاه پالتروژن که در تولید محصولات کامپوزیت با روش Pultrusion می توانید روش کار آن را مطالعه کنید، میلگردهای FRP را می توان با شکل های متنوع تولید کرد.

کشورهای مختلف فولاد میلگرد با استانداردهای متفاوت

الف: مشخصات مکانیکی متفاوت آنها در طراحی منظور شود.
در کشورهای مختلف فولاد میلگرد با استانداردهای متفاوتی تولید می‌شوند و در هر استانداردی طبقه‌بندی مشخصی در ارتباط با خواص مکانیکی فولادها وجود دارد. در ایران قسمت عمده فولادهای میلگرد که توسط کارخانه ذوب آهن اصفهان تولید می‌شوند با استاندارد روسی مطابقت دارند. فولادی که در ایران تولید می‌شود (طبق استاندارد روسی) به سه گروه تقسیم می‌شود: فولاد نوع a-1، فولاد نوع a-2 و فولاد نوع a-3.

فولاد a-۱ از نوع صاف بوده و مقاومت تسلیم و مقاومت کششی (تنش گسیختگی) آن به ترتیب ۲۴۰۰ و ۳۶۰۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع می‌باشد. فولاد a-2 از نوع آجدار با مقاومت تسلیم ۳۴۰۰ و مقاومت کششی ۵۰۰۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع است، و فولاد a-3 نیز از نوع آجدار با مقاومت تسلیم ۴۰۰۰ و مقاومت کششی ۶۰۰۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع است.
از نظر تنوع قطر میلگردها نیز با اصلی تولیدکنندگان متفاوت است. در سیستم روسی که در کارخانجات ذوب آهن اصفهان مورد استفاده است میلگردها تا قطر ۴۰ میلیمتر ساخته می‌شوند.[۴]

تنها روش مجاز و قابل استفاده برای جوشکاری میلگردها به یکدیگر جوشکاری فورجینگ سر به سر میلگرد است که با استفاده از اعمال فشار حین حرارت دادن با گاز اکسیژن و استیلن صورت می‌پذیرد.

ب: امکان اشتباه در مرحله اجرا وجود نداشته باشد.

استفاده از یک نوع فولاد برای میلگردهای طولی و نوع دیگر فولاد برای میلگردهای عرضی با رعایت مورد (الف) بلامانع است.


... جاگذاری و بستن آرماتورها


الف: آرماتورها باید قبل از بتن‌ریزی در جای خود قرار گیرند و طوری بسته و نگهداشته شوند که از جابه‌جایی آنها خارج از محدوده رواداریهای داده شده در بند ب زیر جلوگیری شود.


ب: در مواردی که محدوده مجاز رواداریها مقرر نشده باشد، میلگردها را باید با مراعات رواداریهای زیر جاگذاری کرد.


1- حداکثر انحراف ضخامت پوشش بتن محافظ

میلگردها 8- میلیمتر




2- انحراف موقعیت میلگردها با توجه به اندازه ارتفاع مقطع اعضای خمشی، ضخامت دیوارها، و یا کوچکترین بعد ستونها:

- تا 200 میلیمتر یا کمتر 8± میلیمتر

- بین 200 تا 600 میلیمتر 12± میلیمتر

- 600 میلیمتر یا بیشتر 20± میلیمتر


3- انحراف فاصله جانبی بین میلگردها 30± میلیمتر


4- انحراف موقعیت طولی خمها و انتهای میلگردها:

- در انتهای ناپیوسته قطعات 20± میلیمتر

- در سایر موارد 50± میلیمتر


پ: شبکه‌های جوش شده را می‌توان در فاصله بالای دال روی تکیه‌گاه تا پایین دال در وسط دهانه به شکل قوس درآورد، مشروط بر آن که قطر میلگردهای شبکه بیشتراز 6 میلیمتر نباشد، دهانه دال از 3 متر تجاوز نکند و شبکه مورد نظر در محل تکیه‌گاهها ممتد باشد یا به نحو مناسبی مهار شود.


ت: مقدار حداکثر مجاز رواداری مذکور در بند ب–1 بالا برای ضخامت پوشش بتن محافظ میلگردها تا جایی معتبر است که ضخامت مذکور از مقدار تعیین شده کمتر نشود.


ث: جنس، ابعاد، تعداد و فاصله لقمه‌ها و خرکها و سایر قطعات مورد استفاده برای تثبیت موقعیت میلگردها در جای صحیح باید طوری باشد که علاوه بر برقراری شرایط بند ب مانعی در برابر ریختن بتن و نقطه ضعفی در مقاومت و پایایی آن ایجاد نشود.


ج: برای به هم بستن آرماتورها و عناصر غیر سازه‌ای به آنها باید از مفتولها یا اتصال دهنده‌ها و گیره‌های فولادی استفاده کرد. بهترین قیمت میلگرد باید توجه داشت که انتهای برجسته سیمها، اتصال دهنده‌های فولادی استفاده کرد. باید توجه داشت که انتهای برجسته سیمها، اتصال دهنده‌ها و گیره‌ها در قشر بتن محافظ (بتن پوشش) واقع نشوند.


چ: استفاده از جوشکاری برای به هم بستن میلگردهای متقاطع مجاز نیست مگر برای فولادهای جوش‌پذیر . در این صورت جوش نباید باعث کاهش سطح مقطع میلگرد و ایجاد زدگی در آن شود.


... مهار کردن میلگردها


انواع متداول مهار میلگردها در بتن عبارتند از:

الف: مهارهای مستقیم

ب: مهارهای منحنی (نظیر قلابها و حلقه‌‌ها)

پ: مهارهای مستقیم با حداقل یک میلگرد عرضی جوش شده به آنها در منطقه مهاری

ت: مهارهای مکانیکی

ث: ترکیبی از مهارهای فوق


در مهار کردن میلگردها باید ضوابط کلی به این شرح رعایت شوند:


الف: برای میلگردهای ساده در کشش استفاده از مهارهای مستقیم مجاز نیست.


ب: در مهار کردن میلگردهای تحت فشار با استفاده از مهارهای منحنی، نباید قلابها و حلقه‌‌ها را مؤثر دانست.


پ: در استفاده از مهارهای مستقیم با حداقل یک میلگرد عرضی جوش شده به آنها، مهارهای مکانیکی و ترکیبی از انواع مهارها باید به ضوابط مربوط توجه داشت.

ضوابط مهار کردن میلگردها در آیین‌نامه بتن ایران (آبا) ارائه شده است.


... وصله کردن میلگردها

انواع متداول وصله میلگردها عبارتند از:

- وصله‌های پوششی (تماسی یا غیر تماسی)

- وصله‌‌های اتکایی

- وصله‌‌های جوشی

- وصله‌های مکانیکی

- وصله‌های مرکب


الف: در وصله‌‌های پوششی ضوابط کلی زیر باید رعایت شوند.


1- در وصله‌‌‌های پوششی باید دو میلگرد در انتهای مورد نظر مشخص شده در کنار هم قرار گیرند. در وصله‌‌های پوششی تماسی، دو میلگرد در تماس کامل با هم قرار می‌گیرند، ولی در وصله‌‌های پوششی غیر تماسی می‌توان دو میلگرد را به فاصله‌ای حداکثر معادل مقادیر زیر قرار داد:

- در اعضای خمشی، فاصله محور تا محور دو میلگرد وصله شونده نباید از طول لازم برای وصله پوششی و 150 میلیمتر، بیشتر باشد.

- در سایر اعضا، فاصله محور تا محور دو میلگرد وصله شونده نباید از 5 برابر قطر میلگرد کوچکتر، بیشتر باشد.


2- در وصله‌های پوششی میلگردهای ساده در کشش، باید انتهای آنها را به صورت یکی از انواع قلابهای استاندارد با زاویه بیشتر از 135 درجه خم کرد.


3- وصله‌‌های پوششی غیر تماسی باید با میلگردهای عرضی عمود بر میلگردهای وصله شونده محصور شوند.


ب: در وصله‌‌های اتکایی ضوابط کلی زیر باید رعایت شوند:


1- در وصله‌‌های اتکایی باید دو میلگرد در امتداد عمود بر محور بریده شوند و با وسایلی مناسب به صورت هم‌مرکز بر هم تکیه کنند.


2- استفاده از وصله‌های اتکایی، فقط برای میلگردهای تحت فشار با قطر 25 میلیمتر و بیشتر مجاز است.


3- در وصله‌های اتکایی هر میلگرد باید به سطحی صاف منتهی شود که زاویه آن نسبت به صفحه عمود بر محور میلگرد از 5/1 درجه بیشتر نباشد.


4- استفاده از وصله‌های اتکایی، فقط در اعضای دارای خاموتهای بسته یا مارپیچ مجاز است.


5- باید در انجام وصله‌های اتکایی در یک مقطع خودداری شود.


پ: روشهای متداول برای وصله‌‌های جوشی عبارتند از:

1- اتصال جوشی نوک به نوک خمیری (جوش الکتریکی تماسی)

2- اتصال جوشی ذوبی با الکترود (جوش با قوس الکتریکی)


اتصال جوشی نوک به نوک خمیری فقط در شرایط کارخانه‌ای و در صورتی مجاز است که قطر میلگردها از 10 میلیمتر برای فولادهای گرم نورد شده یا 14 میلیمتر برای فولادهای سرد اصلاح شده کمتر نباشد، و نسبت سطح مقطع دو میلگرد وصله شونده از 5/1 تجاوز نکند.


اتصال جوشی ذوبی با الکترود در صورتی مجاز است که برای هر نوع فولاد، از الکترود و روش جوشکاری مناسب آن استفاده شود.

اتصال جوشی ذوبی الکترود به طور معمول به یکی از روشهای زیر انجام می‌پذیرد:

- اتصال جوشی پهلو به پهلو با جوش از یک رو یا دو رو فقط برای میلگردهای گرم نورد شده با قطر 6 تا 36 میلیمتر مجاز است. در این روش طول نوار جوش از یک رو نباید از 10 برابر قطر میلگرد کوچکتر، کمتر باشد و نوار جوش دورو نباید از 5 برابر قطر میلگرد کوچکتر، کمتر اختیار شود.

- اتصال جوشی با وصله یا وصله‌های جانبی اضافه با جوش از یک رو یا دو رو، فقط برای میلگردهای گرم نورد شده مجاز است. حداقل طول نوار جوش برای اتصال هر میلگرد به وصله یا وصله‌ها مشابه اتصال جوشی پهلو به پهلو است.

- در اتصال جوشی نوک به نوک با پشت‌بند با آمادگی یا بدون آمادگی سر میلگردها طول پشت‌بند نباید کمتر از 3 برابر قطر میلگردها برای فولادهای گرم نورد شده یا 8 برابر قطر میلگردها برای فولادهای سرد اصلاح شده اختیار شود. فاصله دو سر میلگردهای وصله شونده از هم در حالت با آمادگی 3 میلیمتر و در حالت بدون آمادگی باید معادل نصف قطر میلگردها باشد. در مورد فولادهای سرد اصلاح شده آماده کردن سر هر دو میلگرد الزامی است. در صورتی که میلگردهای وصله شونده در وضعیت قائم یا نزدیک به قائم قرار گیرند آماده کردن انتهای میلگرد فوقانی الزامی است و انتهای میلگرد تحتانی باید عمود بر محور آن بریده شود.

بررسی روند صنعت فلزات آهن فولاد و میلگرد از دید کارشناسان

آهن قراضه بر‌خلاف تصور بسیاری از مردم یک ماده اولیه استراتژیک محسوب می‌شود و در زنجیره تولید محصولات فولادی به‌عنوان ماده اولیه استفاده فراوانی دارد؛ در نتیجه شفافیت قیمت آن، به تکمیل زنجیره ارزش برای تولیدکنندگان فولاد در کشور کمک‌ زیادی می‌کند. به اعتقاد فعالان بازار آهن، باید شرایطی فراهم شود تا رانت اطلاعاتی در بازار قراضه از میان برود و خریداران از قیمت‌ها اطلاع پیدا ‌کنند. از سوی دیگر هنگامی که بازار به‌صورت جزیره‌ای عمل کند، مدیریت آن بسیار مشکل خواهد بود. به اعتقاد فعالان بازار، آهن قراضه تا چند سال پیش در ایران کالای چندان با ارزشی نبود؛ اما به‌واسطه رشد تولید و مصرف فولاد در کشور در حال حاضر یکی از با‌ارزش‌ترین مواد اولیه‌ای است که در صنعت فولاد مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما با این وجود هنوز تشکل سازمان یافته‌‌ای در این خصوص ایجاد نشده و به‌صورت صنعتی نیز تولید نمی‌شود.  در سال‌های اخیر، رشد تولید فولاد همواره مورد توجه مسوولان کشور بوده و با ایجاد زیرساخت‌های آن، سعی شده تا آمار و ارقام مربوط به تولید فولاد را رو‌به رشد توصیف کنند؛ اما با وجود مصرف آهن قراضه و کمبود‌هایی که برای تولید آن در کشور وجود دارد، هنوز راه‌های تامین قراضه محدود است و مرجع رسمی برای قیمت‌گذاری و واردات و تامین آن وجود ندارد از این رو مشکلاتی را در زنجیره تامین فولاد از جمله مشکلات محیط زیست، عدم ابراز کد اقتصادی و تاثیر منفی قیمت تمام شده فولاد به همراه دارد. در این شماره باشگاه مدیران نظرات مدیران فولادی را در این‌باره می‌خوانید.

مقالات مرتبط:

    قیمت گذاری قیمت آهن قراضه

فرارهای مالیاتی و شکاف قیمتی ورق و میلگرد در بازار داخلی

ضرورت شفاف سازی بازار قراضه آهن

بهادر احرامیان
مدیرعامل فولاد یزد

این روزها بازار فولاد ایران و جهان کماکان شرایط بحرانی و کم‌سابقه‌ای را سپری می‌کند. آخر هفته گذشته اتحادیه اروپا تعرفه واردات ورق گرم از چین را دوباره تا سقف 70 درصد افزایش داد که این خود نشان‌دهنده این است که جنگ قیمت‌ها و بازارشکنی چین چندان آرام نگرفته است و مسوولان آزادترین اقتصاد‌های دنیا به‌رغم اظهارات مقامات چینی هنوز به نیات آنها در کاهش سوبسیدهای اعطایی -اکثرا در زمینه تامین مالی- به صنعت فولاد چین تردید دارند. حجم تعرفه‌های حمایتی استقرار یافته در کشورهای مختلف به علاوه سوبسیدها یا کمک‌های آشکار و پنهانی که کشورهای جهان به تولیدکنندگان فولاد خود ارائه می‌کنند، وضعیتی را به‌وجود آورده است که به دلیل تفاوت در هزینه‌های تولید شاید هیچ‌گاه در دوره معاصر تفاوت قیمت‌های جهانی فولاد به این شدت نبوده است.

در آمریکا به‌عنوان سردمدار اقتصاد باز و فاقد سوبسید، قیمت ورق گرم فولاد – به‌عنوان یک شاخص مورد قبول جهانی- چیزی بیش از 600 دلار است در حالی که همین کالا در بازار داخلی چین نزدیک به 300 دلار معامله می‌شود و با حدود 50-30 دلار هزینه اضافه، آماده بارگیری از بنادر چین به سوی بازارهای واردکننده است. طبق برآوردها سایه سنگین چین، به‌عنوان کشوری که تنها صادرات 140 میلیون تنی آن از مجموع تولید دومین تولیدکننده جهان یعنی ژاپن بیشتر است برای سال‌های متمادی بر تجارت جهانی فولاد ادامه خواهد داشت؛ چراکه این کشور برنامه‌های اعلامی در مورد کاهش ظرفیت تولید را تنها مشروط به کاهش تقاضای داخلی، اجرا خواهد کرد و به عبارت دیگر قصد عقب‌نشینی از بازارهای صادراتی خود را ندارد. در این شرایط اتخاذ یک راهبرد درازمدت و نه فقط راه‌حل‌های کوتاه‌مدت، هم برای دولت‌های کشورهای دارای صنعت فولاد و هم برای خود بنگاه‌های تولیدکننده در برابر این وضعیت الزامی است.

یکی از مهم‌ترین کارکردهای تعرفه‌های حمایتی در این شرایط ایجاد فرصت برای صنایع فولاد است تا با ایجاد یک کف قیمتی، فرصتی برای بازسازی و تجدید ساختار و مقاوم‌سازی این بنگاه‌ها در برابر نوسانات جهانی ایجاد کند، اما این‌طور که به نظر می‌آید این سیاست به‌طور کامل به اهداف خود در کشور ما دست نیافته است. به‌طور مشخص در حال حاضر در حالی که قیمت ورق گرم در بازار داخل کشور در کانال 1800 تومان برای هر کیلو است قیمت محصولات طویل با فاصله‌ای بسیار زیاد در محدوده 1500 تا 1550 تومان در کیلو در نوسان است. فاصله 300 تومانی میان مقاطع عریض و طویل در یک بازار واحد در بازار فولاد ایران و جهان کم‌سابقه است. به‌طور تاریخی در بازار فولاد جهان و همین‌طور کشورمان همواره تفاوت قیمت محصولات عریض و طویل جزئی بوده و تنها در برخی مواقع به دلایل خاص تعادل عرضه و تقاضا به نحوی تغییر کرده است که در دوره‌هایی کوتاه قیمت این دو گروه کالا تفاوت معنی داری با یکدیگر پیدا کرده‌اند، اما افزایش این شکاف قیمتی در حال حاضر باعث شده که با وجود ابزارهای حمایتی، تولیدکنندگان مقاطع طویل از صنایع ذوب و ریخته‌گری گرفته تا نورد نتوانند از شرایط ایجاد شده برای بهبود وضعیت تراز خود استفاده بهینه را داشته باشند.

کارشناسان موارد مختلفی را به‌عنوان علل بروز این پدیده برشمرده‌اند. به‌طور مثال تعدد تولیدکنندگان شمش و نوردکاران میلگرد و سایر مقاطع طویل و عدم هماهنگی آنها در تنظیم بازار در مقابل وجود فولاد مبارکه به‌عنوان متولی اصلی بازار مقاطع عریض کشور یکی از عوامل این شکاف قیمتی ذکر شده است، اما نگاهی به سابقه و روند ایجاد این شکاف قیمت نشان می‌دهد که با وجود شرایط مذکور در گذشته شاهد چنین پدیده‌ای در بازار داخل نبوده‌ایم و افزایش این شکاف در سال‌های اخیر همگرایی مشخصی با گسترش چتر مالیاتی و سامانه ارزش افزوده داشته است.
مقاله مرتبط: قیمت انواع میلگرد

بر خلاف تصور نادرست برخی که رواج کدفروشی و استفاده از مولفه‌های نامعتبر را تنها به علت تلاش تولیدکنندگان برای فرار مالیاتی می‌دانند، واقعیت این است که در رشته فولادسازی استفاده از این روش‌ها به دلیل عدم موفقیت سازمان امور مالیاتی در استقرار یک رویه کارآ در نظام جمع‌آوری و خرید قراضه است.

عامه تولیدکنندگان فولاد با توجه به گردش بالای مالی و اطلاع از اشراف کامل سازمان مالیاتی بر عملیات بانکی به خوبی به نیاز به مستحکم کردن کیفیت اسناد و مدارک فعالیت اقتصادی خود آگاه می‌باشند، اما در این میان تعداد اندکی از بنگاه‌ها با توجه به خلأ موجود در نظام ارزش افزوده و این استدلال که هر روشی که در پیش گرفته شود دارای ریسک مالیاتی خواهد بود فعالیت در خارج از چرخه ارزش افزوده را در پیش گرفته و نسبت به تولید و فروش محصول از محل قراضه اقدام و در این راه بازار و سطح قیمت‌ها را نیز در شرایط رکود سرکوب می‌نمایند. برآورد فشار کاهنده بر قیمت مقاطع طویل از این ناحیه حداقل معادل 9 درصد ارزش افزوده تا ضریبی بالاسری برای پوشش سایر هزینه‌های عملکرد شفاف تا سقف 20 درصد قیمت محصول متغیر است. اما راه حل این مشکل در تعیین تکلیف اصولی گردش مالی و خرید و فروش قراضه است.

قراضه تولیدی در ایران همانند سایر نقاط دنیا از دو منشأ متفاوت به دست می‌آید. یک گروه کارخانجات مصرف‌کننده فولاد هستند که از آنجا که خرید خود را با استفاده از کد ثبت نام شده در سامانه ارزش افزوده خود انجام می‌دهند می‌توانند فروش ضایعات خود را نیز از همین کانال انجام داده و مشکل خاصی از این ناحیه متوجه خریدار و فروشنده نیست، اما قسمت بزرگی از قراضه داخلی نیز از منشأ کالاهای مستعمل متعلق به مصرف‌کننده نهایی به چرخه تولید باز می‌گردد که به دلیل اینکه این گروه از ابتدا مطابق قانون نیازی به ثبت نام و اخذ کد ارزش افزوده ندارد هنگام فروش کالای مستعمل خود به واسطه جمع‌آوری‌کننده قراضه امکان ارائه کد و فاکتور رسمی ندارد و همین امر باعث اختلال در ثبت گردش کار در زنجیره تولید فولاد می‌شود. از آنجا که افراد شاغل در زمینه جمع‌آوری ضایعات نیز تمایل چندانی به شفاف‌سازی فعالیت خود ندارند و با توجه به درآمد اندک خود از این فعالیت و ترس از پرداخت مالیات بیش از حد متعارف در عمل به‌عنوان یک «شبه اقتصادی» عمل کرده و ریسک در دفاتر مالیاتی را به شرکت‌های فولادی با تبعات ذکر شده در بالا منتقل می‌کنند. در این زمینه اقدام عاجل سازمان مالیاتی نه تنها از منظر جمع‌آوری مالیات بلکه از حیث کمک به بهبود وضعیت صنعت فولاد ضروری به نظر می‌آید.

عدالت مالیاتی گامی برای رقابت اصولی در صنعت میلگرد و فولاد

ضرورت شفاف سازی بازار قراضه آهن

سیدرضا شهرستانی
رئیس هیات‌مدیره شرکت کلاچ

ارزش افزوده مالیاتی است که فقط برای اجناس مصرفی که به‌عنوان مایحتاج اولیه افراد خوانده می شود اخذ نمی‌شود، موادی مانند غذاهای اولیه (گوشت، شیر، نان، حبوبات و...) ولی اجناسی که در آن عملی مازاد صورت گیرد و برای تهیه و آماده‌سازی مراحل ساخت و خطوط تولید را می‌گذرانند باید ارزش افزوده را پرداخت کنند. یکی از دلایل تصویب و قراردادن ارزش افزوده روی کالاها، ایجاد درآمد برای دولت است و این مالیات به افرادی تعلق می‌گیرد که درآمد و مخارج آنها فراتر از تهیه مایحتاج عادی و اولیه زندگی است و عمده مواد مورد نیاز خود را به‌صورت کاملا آماده تهیه و مصرف می‌کنند. به‌عنوان مثال، شخصی که برای نوشیدن آب به جای باز کردن شیر آب و نوشیدن آب لوله‌کشی، ترجیح می‌دهد یک بطری آب معدنی تهیه کند باید برای خرید خود مالیات آن را نیز پرداخت کند. حتی سرویس‌های خدماتی مانند هزینه مکالمات تلفنی، برق، گاز و... نیز مشمول پرداخت ارزش افزوده می شوند.

در کشور‌های توسعه یافته یکی از منابع عمده درآمد دولت همین ارزش افزوده (VAT) بوده که بیش از 20 درصد درآمد دولت را در بر می‌گیرد. نکته دیگر در تصویب قانون و اخذ ارزش افزوده تکمیل چرخه تولید است، ممکن است برای خواننده این سوال پیش آید که ارزش افزوده چه نقشی در تکمیل چرخه تولید دارد؟ هر محصولی که تولید می‌شود به مجموعه دیگری ارسال می‌شود (یا برای توزیع توسط فروشندگان خرده یا برای ارسال به کارخانه‌های تولیدی برای تبدیل به مواد دیگر و سپس فروش به مصرف کننده) که در این بین فروشنده هنگام تسویه ریالی اجناس معامله شده از خریدار ارزش افزوده مصوب را اخذ و پس از سررسید فصول مالیاتی این مبالغ را به حساب خزانه دولت واریز می‌کند. علاوه بر فروشندگان که در سررسید‌های مقرر مالیات را به حساب دولت واریز می‌کنند، خریداران و مصرف‌کنندگان نیز در همان سررسید‌های مالیاتی گزارش‌هایی مبنی بر پرداخت مالیات به تولیدکننده به اداره دارایی ارائه می‌دهند، به همین خاطر در صورتی که یکی از عوامل تهیه، تولید، توزیع و... سعی در نمایش غیرواقعی معاملات خود داشته باشد و به دنبال فرار از مالیات باشد با بررسی و تطبیق گزارش‌ها و مدارک ارائه شده توسط دیگر افراد و سازمان‌ها خلافشان آشکار خواهد شد. در بخش زنجیره‌ای فولاد 2 رکن اساسی به‌عنوان مواد اولیه وجود دارد: 1 – سنگ‌آهن 2- ضایعات آهن

در بخش سنگ آهن با توجه به اینکه وظیفه استخراج، جداسازی و تفکیک در معدن بر عهده شرکت‌های ثبت شده است مشکل چندانی بابت مسائل مالیاتی به نظر نمی‌رسد و آن شرکت‌ها طبق روال پرداخت ارزش افزوده را در برنامه خود دارند،ولی در بخش تامین قراضه آهن به علت اینکه عمده ضایعات از اطراف شهرها و شهرستان‌ها و از پروژه‌های عمرانی، نوسازی یا کالاهای فرسوده توسط افراد دوره گرد و خرده فروش جمع‌آوری می‌شود و این افراد، اشخاص حقیقی هستند و فعالیت‌شان ثبت قانونی و حقوقی ندارد، به خاطر فرار از پرداخت مالیات زیر بار رسمی کار کردن نرفته و کل مبالغ دریافتی بابت فروش ضایعات آهن را درآمد خود تلقی کرده و از آن پول هیچ عددی بابت ارزش افزوده به خزانه دولت باز نمی‌گردد. در زمینه ضایعات آهن، کارخانه‌های بزرگ و کوچک تولیدی نیز وجود دارند که به علت ثبت رسمی و قانونی بعد از فروش ضایعات مالیات را اخذ و عین آن مبلغ را به حساب دولت واریز می کند.

با توجه به اینکه بیشتر هزینه تولید فولاد صرف مواد اولیه (ضایعات آهن یا سنگ‌آهن) می‌شود و شرکت‌هایی وجود دارند که فقط از ضایعات آهن به‌عنوان مواد اولیه استفاده می‌کنند که این امر 65 درصد از کل هزینه تولید را در بر می‌گیرد و با توجه به نکات گفته شده اگر بخواهند ارزش افزوده خرید ضایعات آهن را خودشان متحمل شوند و مازاد بر پرداخت خرید ضایعات این عدد را پرداخت کنند با در نظر گرفتن 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده در حال حاضر، چیزی حدود 6 درصد به قیمت تمام شده اضافه می‌شود و با توجه به سود 4 درصد تا حداکثر5 درصد قیمت تمام شده در صنعت فولاد، با پرداخت 6 درصد فوق، کارخانه‌های تولید فولاد نه تنها از فعالیت اقتصادی و صنعتی خود هیچ بهره و سودی نمی‌برند بلکه کاملا تولید را با زیان به پایان می‌رسانند که این موضوع فقط به ضرر شرکت‌هایی هست که صادقانه و سالم کار می‌کنند و شرکت‌هایی که با پنهان کاری، پایین نشان دادن میزان تولید و فروش، تهیه کد و... قصد فریب سازمان امور مالیاتی را دارند موفق به کسب سودهای هنگفت می‌شوند.

از این رو جهت ایجاد بستری مناسب و رقابت سالم بین کارخانه‌های فولادی و قطع ید افراد خلافکار و فراری از مالیات، پیشنهاد می‌شود سازمان امور مالیاتی برای اخذ مالیات و روشن کردن نحوه عملکرد تولید و فروش واحدهای تولیدی با قدرت بیشتری وارد عمل شده و با همه آنها به شکل یکنواخت و عادلانه برخورد کند، که یکی از راه‌های پیشرفت به سوی این مهم این است که به خریداران قراضه آهن ابلاغ رسمی شود که اطلاعات کامل تمامی اشخاص و منابعی که اقدام به تامین ضایعات می‌کنند را در اختیار دولت بگذارند تا بتوان از طریق قانونی و توسط بازرسان خبره نظارت و بررسی فعالیت این اشخاص و بنگاه‌ها را زیر ذره بین برده و مالیات واقعی کارکرد آنها را محاسبه تا چرخه تولید ذکر شده بدون خلل و توقف و با قدرت به فعالیت خود ادامه دهد.

یکی دیگر از راهکارها مثالی است از کشورهای توسعه یافته، به این صورت که در کلان شهرها،مراکزی معتبر و ثبت شده قانونی برای بازیافت ضایعات مستعمل در نظر گرفته شده است. کلیه مواد فرسوده، ضایعات تولید شده در عملیات‌های عمرانی، ضایعات شرکت‌ها و... پس از جمع‌آوری از سطح شهرها و شهرک‌های صنعتی به این کارگاه‌ها منتقل شده و پس از فرآوری و جداسازی و بازیافت مواد (کاغذ، شیشه، فولاد، چدن، آلومینیوم، پلاستیک، مس و....) آنها را جهت تامین مواد اولیه کارگاه‌ها و کارخانه‌های تولیدی آماده بارگیری و پس از فروش و اخذ مالیات، مبلغ مالیات را به حساب دولت واریز می‌کنند. بنابراین اگر دولت از افرادی که مایل به این نوع همکاری باشند پشتیبانی کند و حمایت کامل خود را در کلیه زمینه‌ها اعم از اختصاص مکان مناسب، ارائه تسهیلات کافی و... از این اشخاص انجام دهد می‌توانیم شاهد شفاف‌سازی هرچه سریع‌تر پرداخت‌های مالیاتی بوده و علاوه بر جلوگیری از فرارهای مالیاتی کمک قابل توجهی به کارگاه‌هایی شود که با ارائه اطلاعات دقیق و واقعیت‌های تولید و فروش خود سعی در پیشبرد چرخه صنعت کشور دارند خواهد شد.

نقش مالیات در معاملات آهن‌قراضه شفاف نیست

ضرورت شفاف سازی بازار قراضه آهن

محمدرضا ممتاز
مدیر خرید مواد اولیه و انرژی فولاد مبارکه اصفهان

آهن‌قراضه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اقلام استراتژیک صنعت فولاد، جایگاه مهمی در فرآیند تولید آهن وفولاد دارد. ماده اولیه‌ای که گرچه می‌توان مصرف آن را تا حد زیادی با اقلام دیگر نظیر آهن اسفنجی کاهش داد، لکن قابل حذف شدن از فرآیند تولید نیست. بنابراین تامین پایدار و رقابتی آن همواره یکی از دغدغه‌های صنعت فولاد است و فرآوری و مصرف بهینه این کالا پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. سالیان متمادی فرآوری به‌صورت دستی و سنتی انجام شده است. امری که علاوه بر بالا بردن هزینه‌های فرآوری، هیچ‌گاه نتوانسته نیازهای کیفی و کمی مصرف‌کنندگان را پوشش دهد و در مواردی باعث به وجود آمدن مسائل حاشیه‌ای کیفی و حوادث انسانی شده است. خوشبختانه در مبحث فرآوری به مرور، روش‌های مدرن و پیشرفته در حال توسعه و جایگزینی روش‌های سنتی و قدیمی هستند که به‌عنوان نمونه می‌توان از دستگاه‌های تولید قراضه شردد «shredded» و شرپرس «shre press» نام برد.

این روش‌ها، اخیرا در صنعت قراضه کشور به‌کار گرفته شده‌اند که گام مهمی به حساب می‌آید. تردیدی که در ابتدا نسبت به این نوع قراضه وجود داشت به مرور مرتفع و اعتماد مصرف‌کنندگان به‌دست آمده است. متناسب با سرانه نسبتا پایین مصرف فولاد در کشور ایران در مقایسه با کشورهای صنعتی (237کیلوگرم به ازای هرنفر در مقایسه با کره جنوبی با 1114کیلوگرم)، سرانه تولید قراضه نیز پایین است؛ به‌خصوص که فشارهای اقتصادی نیز این مساله را تشدید می‌کند. بنابراین تامین قراضه کافی خود به خود مساله بزرگی است.

شبکه جمع آوری قراضه‌های خانگی پاسخگوی بخش کوچکی از نیاز است و قراضه‌های صنعتی و ساختمانی نیز رونق چندانی ندارد. به‌عنوان مثال بحث تولید قراضه ماشین‌های فرسوده و استحصال، پاکسازی و فرآوری آن یا نوسازی بافت‌های فرسوده کشور رابطه مستقیمی با قدرت خرید و توان مردم دارد. مساله دیگر، شفاف نبودن معاملات قراضه از لحاظ ثبت مالیات ارزش افزوده است که منجر به تولد شرکت‌های صوری می‌شود که پس از مدتی منحل شده و اختلالاتی را در نظام مالیاتی کشور پدید می‌آورند. از طرفی نامشخص بودن و استاندارد نبودن نظام درجه‌بندی کیفیت قراضه به عدم شفافیت معاملات دامن می‌زند. هنوز کشور از یک سیستم واحد و استاندارد برای تعیین کیفیت ودرجه قراضه محروم است.

بنابراین قیمت‌گذاری نیز به‌صورت سلیقه‌ای و براساس نیاز مصرف و فشار بازار قراضه تعیین می‌شود؛ امری که منافع هیچ یک از طرفین مصرف‌کننده و عرضه‌کننده قراضه را به‌صورت پایدار تضمین نمی‌کند. بنابراین این مساله سبب افزایش حضور واسطه‌ها شده که سودنهایی نصیب آنان می‌شود. متاسفانه نبود سیستم نظام مند قیمت‌گذاری باعث شده در هنگام افزایش قیمت‌های فولاد، قیمت قراضه به سرعت بالا رود و حتی گاهی به قیمت‌های نزدیک به شمش فولاد برسد و در هنگام پایین آمدن قیمت‌های فولاد،کشش کاهش قیمت‌ها بسیار پایین بوده و به سختی تناسب کاهش قیمت‌ها رعایت می‌شود؛ امری که باعث فشار بیش از حد به کارخانه‌های تولید فولاد می‌شود. به نظر می‌رسد راه حلی که می‌توان در این رابطه ارائه کرد استانداردسازی کیفیت‌ها و درجات قراضه و سیستم قیمت‌گذاری مشابه دیگر اقلام زنجیره تولید نظیر کنسانتره سنگ آهن، گندله و آهن اسفنجی می‌تواند راهگشا باشد. به‌عنوان مثال درصدی از متوسط فروش شمش فولادی و قیمت شمش آهن در بازار می‌تواند پایه‌ای برای قیمت‌ها باشد.

حداقل به‌عنوان یک راه حل دیگر می‌توان از ظرفیت‌های بورس کالا در این رابطه استفاده کرد تا از سیستم عرضه و تقاضای بازار برای فرآیند قیمت‌گذاری استفاده شود. اما آنچه واضح است تولید داخلی قراضه محدود است و اگر به تجربه دیگر کشورها در زمینه تامین قراضه از منابع خارجی توجه کنیم، لزوم به‌کارگیری این تجربیات بیش از پیش قابل احساس است. در حال حاضر هیچ مرکز صنعتی در ایران برای تهیه قراضه از کشتی‌ها و ادوات دریایی مانند آنچه در پاکستان وجود دارد، فعال نیست یا زیرساخت‌های مناسب نظیر اسکله‌های تخصصی برای تخلیه و واردات قراضه پیش‌بینی نشده است. البته با توجه به مزیت انرژی گاز که در ایران به وفور وجود دارد و البته حجم قابل قبول معادن سنگ آهن و با توجه به اینکه می‌توان آهن اسفنجی را جایگزین آهن‌قراضه کرد، شرکت‌ها به سمت توسعه مدول‌های آهن اسفنجی گام برداشته‌اند.

درصورت حفظ این مزیت‌های رقابتی (کنسانتره سنگ آهن و گاز) هزینه تمام‌شده آهن اسفنجی کمتر از آهن‌قراضه خواهد بود. به هر حال اگر کشورمان بخواهد همان‌گونه که مسیر توسعه و صنعتی شدن را تعریف کرده است و در زمینه‌های مختلف از جمله تولید 55میلیون تن فولاد در افق 1404 موفق و سربلند باشد باید تمام ملزومات و زیرساخت‌های مرتبط را نیز تعریف و اجرا کند. تامین قراضه به اندازه و کیفی با قیمت رقابتی به‌عنوان یک ماده اولیه مهم این صنعت نیز از این قاعده مستثنی نیست.

تقویت و توسعه واحدهای فرآوری قراضه، ضروری است

ضرورت شفاف سازی بازار قراضه آهن

رسول خلیفه سلطان
دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد

مالیات بر ارزش افزوده که در واقع نوعی از مالیات بر مصرف است در همه جای دنیا دریافت می‌شود و در حال حاضر پیشرفته‌ترین شیوه دریافت مالیات محسوب می‌شود. از این رو قطعا باید اجرای آن ادامه پیدا کند اما واقعیت این است که زنجیره اجرای این قانون باید کامل باشد. در کشور ما متاسفانه برخی حلقه‌های زنجیره در حوزه فولاد درست عمل نمی‌کنند. به‌عنوان مثال فروشندگان قراضه آهن صرفا دلالی می‌کنند و هیچ هزینه‌ای به‌عنوان مالیات بر ارزش افزوده نمی‌پردازند ولی تولیدکنندگان شناسنامه‌دار باید این هزینه را بدون اینکه اعتباری برای آن دریافت کرده باشند، پرداخت کنند. بر این اساس، عدم شفافیت در زنجیره تامین مواد اولیه تولید فولاد خصوصا در فروش آهن قراضه، هزینه‌های سنگینی را بابت مالیات بر ارزش افزوده به تولیدکنندگان خصوصی فولاد تحمیل می‌کند.

تولیدکنندگان شمش فولاد که در واقع کار ریخته‌گری انجام می‌دهند از ضایعات آهن استفاده می‌کنند و از آنجا که خرید و فروش ضایعات آهنی از فرآیند شفافی برخوردار نیست و معمولا به صورت رسمی انجام نمی‌شود، موضوع مالیات بر ارزش افزوده در آن چندان تاثیرگذار نیست. باوجود آنکه مساله ساماندهی وضعیت قراضه آهن در کشور چند سالی است که به‌طور متناوب در بین جامعه فولاد کشور مطرح می‌شود اما تاکنون به جز تلاش‌های پراکنده، اقدام هدفمند و موثری در این زمینه صورت نگرفته است. درخصوص وضعیت فعلی بازار توجه به دو نکته بسیار حائز اهمیت است؛ یکی مساله مالیات بر ارزش افزوده این ماده اولیه و دیگری مساله محیط زیست.

در مورد بحث مالیات بر ارزش افزوده و گردن ننهادن برخی از فروشندگان قراضه به این الزام قانونی باید گفت که این مساله سبب ایجاد آشفتگی در کل زنجیره فولاد می‌شود، چرا که واحدهای ذوب فولادی که برای بقا و حفظ تولید و جلوگیری از تعطیلی کارخانه خود مجبور به خریدن قراضه بدون فاکتور ایمنی از فروشندگان محلی قراضه و عدم دریافت مالیات بر ارزش افزوده آن می‌شوند ناگزیرند شمش تولیدی خود را نیز بدون فاکتور رسمی و بدون مالیات بر ارزش افزوده به واحدهای نوردی بفروشند، این زنجیره معیوب تا مصرف‌کننده نهایی ادامه می‌یابد؛ به طوری که واحدهای نورد نیز ناچارند محصول تولیدی خود را بدون فاکتور رسمی به خریدار بفروشند. این روند همین‌طور ادامه پیدا می‌کند. در این زنجیره معیوب، واحدهای تولیدی هم که به ناچار به‌دلیل کمبود نقدینگی و الزام به تامین مواد اولیه در این چرخه گرفتار شده‌اند، مشمول جرایم سنگین مالیاتی و ضرر و زیان‌‌هایی از این بابت می‌شوند.

حال این سوال پیش می‌آید که راهکار حل این مساله چیست؟ قبل از پاسخ به این سوال بهتر است نکته دیگری در باب قراضه آهن عنوان کنیم و آن مساله محیط زیست است. اغلب قراضه‌هایی که فرآوری نشده‌اند، به صورت غیررسمی خرید و فروش می‌شوند و همین قراضه‌ها هستند که استفاده از آنها در کارخانه‌های ذوب فولاد، در پاره‌ای از موارد سبب بروز مشکلات زیست محیطی در آن واحد تولیدی می‌شود. علاوه‌بر این به‌دلیل ناخالصی‌های موجود در این قراضه‌ها، میزان مصرف انرژی و پرت در فرآیند تولید در واحدهای ذوب فولاد افزایش خواهد یافت. قراضه‌های فرآوری‌نشده موجب افزایش ریسک آلایندگی واحدهای تولیدی می‌شوند.

به نظر می‌رسد راهکار بهره‌برداری مناسب از قراضه در واحدهای ذوب فولاد به توسعه واحدهای فرآوری قراضه گره خورده است؛ چرا که از یکسو مسائل زیست محیطی در این واحدها تحت نظارت قرار دارد و دغدغه‌های سازمان محیط‌زیست در این خصوص مرتفع می‌شود و از سوی دیگر به‌دلیل ساختار رسمی واحدهای فرآوری قراضه، خرید و فروش غیررسمی قراضه بدون پرداخت مالیات بر ارزش افزوده به حداقل می‌رسد. این موضوع باعث رهایی بسیاری از واحدهای ذوب و نورد از مشکلات و جرایم مالیاتی و همچنین رفع آشفتگی و ایجاد ثبات در بازار شمش و محصولات طویل فولادی خواهد شد، چراکه به‌دلیل ثبات در قیمت خرید قراضه و حذف فروش‌های بدون فاکتور، امکان مانور قیمتی برای تولیدکنندگانی که در چرخه معیوب عدم پرداخت مالیات بر ارزش افزوده قرار داشته‌اند، وجود نخواهد داشت. بنابراین پیشنهاد می‌شود وزارت صنعت، معدن و تجارت با همکاری سازمان محیط زیست به دنبال تقویت و توسعه واحدهای فرآوری قراضه باشند چرا که حمایت از این واحدها و ایجاد مکانیزمی برای توسعه فعالیت آنها نتایج زیر را به دنبال خواهد داشت:

• ایجاد اشتغال به‌دلیل افزایش تعداد واحدهای فرآوری قراضه از 3 تا 4 واحد کنونی به حداقل 20 واحد در سراسر کشور

• کاهش مصرف انرژی در واحدهای ذوب فولاد به‌دلیل بهره‌مندی این واحدها از قراضه فرآوری شده

• رفع معضلات زیست محیطی ناشی از استفاده از قراضه فرآوری نشده

• حل مشکلات واحدهای تولیدی فولادی از بابت گرفتار شدن در چرخه معیوب غیررسمی قراضه و فروش غیررسمی محصول تولیدی.

انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران این آمادگی را دارد که با برگزاری نشست‌های کارشناسی و مدیریتی ضمن تبیین موضوع برای سازمان‌های ذی‌ربط، در این مسیر یاریگر وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان محیط‌زیست باشد.

منابع:

سامانه خرید و فروش آهن

سایت اقتصاد نیوز

ویکی پدیا

گوگل

قیمت های برخی فلزات مانند اهن و میلگرد افزایش یافته است

رشد تقاضا و مصرف، افزایش قیمت مواد اولیه و انرژی، افت فشار گاز و به تبع آن کاهش تولید را می‌توان از عوامل مهم نوسان قیمت آهن‌آلات در ماه‌های اخیر سال 86 برشمرد.

تولید فولاد چین در طول 25 سال گذشته, بسیار گسترش یافته است. خروجی آن بیش از 12 برابر شده است و این در حالی است که خروجی اتحادیه اروپا 12 درصد کاهش یافته است. از طرفی در ایالات متحده تا حد زیادی این موضوع ثابت مانده است.نوسان قیمت آهن‌آلات در 10ماه گذشته موجب رکود در معاملات بازار رسمی و غیررسمی آن شده که نگرانی‌هایی را به دنبال داشته است. حال که تنها کمتر از 2 ماه به پایان سال 86 باقی مانده است، نگرانی‌هایی نیز مبنی بر رشد قیمت آهن به ویژه میلگرد در بازار وجود دارد که این امر ناشی از تغییر فصل و گرم شدن هوا، افزایش میزان تقاضا و رشد قیمت شمش فولاد در بازارهای جهانی است.
به همین دلیل فولاد چین مازاد نیاز خود را در بازار بین المللی با قیمت های بسیار پایین به فروش می رساند; منتقدان می گویند این محصول با ضرر به فروش می رسد; در نتیجه, موجب رقابت نفس گیر کارخانه های فولادی دیگر کشورها خواهد شد.
در این زمینه گفت‌وگو با دو تن از تولیدکنندگان بخش‌خصوصی را با دنیای‌اقتصاد که در پی می‌آید، می‌خوانید:
حسن مصیب‌زاده، مدیرعامل فولاد البرز در این خصوص گفت: با توجه به بارندگی‌ها و سرمای اخیر در ایران و کشور مختلف دنیا میزان مصرف فولاد با کاهش مواجه شد که به تبع آن قیمت‌ها نیز با افت مواجه شده بود.
وی افزود: اما با معتدل شدن هوا از اواخر بهمن و اوایل اسفندماه سال‌جاری و شروع فصل ساخت‌وساز در کشور تقاضا برای مصرف فولاد افزایش خواهد یافت که این امر رشد قیمت‌ها را به دنبال دارد.
وی با اشاره به اینکه تولیدکنندگان بخش‌خصوصی نقشی در نوسان قیمت آهن در کشور ندارند، تصریح کرد: بخش‌خصوصی مواداولیه را خریداری و به محصول نهایی تبدیل می‌کند و با کاهش و افزایش قیمت شمش فولاد نسبت به تعیین قیمت محصول نهایی اقدام می‌کند.
مدیرعامل فولاد البرز در خصوص وضعیت آینده بازار آهن خاطرنشان کرد: هرساله از اسفندماه بر میزان مصرف کشور افزوده می‌شود که به طور طبیعی رشد قیمت را نیز به دنبال دارد.
وی با بیان اینکه هم‌اکنون قیمت هر تن شمش فولاد 730دلار است، گفت: قیمت میلگرد با احتساب هزینه حمل، آب، برق و... 830دلار خواهد شد.
به گفته وی، هم‌اکنون با رشد قیمت مواداولیه (شمش فولاد) و گران شدن قیمت محصول نهایی این امر برای بخش‌خصوصی سودده نیست.
مصیب‌زاده با اشاره به شایعه احتمال ممنوعیت خروج شمش فولادی از سوی روسیه اشاره کرد و افزود: به علت رشد قیمت نفت، روسیه ساخت‌وساز را در کشورش شروع کرده است. از این رو به فولاد بیشتری نیاز دارد.
وی تصریح کرد: با توجه به اینکه تولید فولاد در کشور حدود 12 تا 13میلیون تن است و میزان مصرف در کشور نیز حدود 16میلیون تن، از این رو 4میلیون تن کمبود را باید از طریق واردات جبران کرد که در صورت ممنوعیت خروج شمش از روسیه با مشکل مواد اولیه روبه‌رو خواهیم شد.
مدیرعامل فولاد البرز افزایش قیمت آهن را طی ماه‌های آینده پیش‌بینی و خاطرنشان کرد: اما این رشد قیمت‌ها نه تنها به نفع تولیدکنندگان نیست، بلکه به ضرر آنها خواهد بود؛ زیرا که قیمت مواد اولیه نیز افزایش خواهد یافت.
عضو هیات‌مدیره فولاد کاوه که یکی از فعالان بازار آهن است نیز در خصوص وضعیت آینده بازار آهن گفت: تا پایان بهمن‌ماه جاری قیمت آهن‌آلات در وضعیت کنونی قرار خواهد داشت.مانی توسلی خواه افزود: نوسان قیمت آهن‌آلات از اسفندماه پیش‌بینی می‌شود. وی تصریح کرد: با معتدل شدن هوا پروژه‌های عمرانی شروع به فعالیت می‌کنند. وی تصریح کرد: همچنین با نزدیک‌شدن به تعطیلات نوروزی و شروع سال مالی ایرانی‌ها، فروشندگان نسبت به فروش نقدی اقدام می‌کنند که این امر به خریداران فشار زیادی وارد خواهد کرد.
عضو هیات‌مدیره فولاد کاوه با اشاره به اینکه هم‌اکنون قیمت میلگرد وارداتی زیادی در کشور موجود نیست، اظهار داشت: تاکنون میلگردهای موجود در بازار به قیمت خرید قبل بوده که به علت رشد قیمت‌ها، پیش‌بینی می‌شود همینطور که در سایت سامانه آهن 20  قیمت میلگرد تا ماه آینده هر کیلو بین 40 تا 50تومان افزایش یابد.
وی گفت: بازارهای صادراتی اطراف وقتی می‌بینند بازار آهن ایران تشنه است و به علت تعداد اندک تولیدکنندگان شمش در کشور (ذوب‌آهن اصفهان و اهواز) و نیاز به واردات شمش فولاد از کشورهای روسیه و آسیای شرقی، قیمت مواد اولیه را بالا می‌برند؛ اما در صورت عدم کشش بازار ایران و خرید اندک نسبت به کاهش قیمت‌ها اقدام می‌کنند.
توسلی‌خواه با اشاره به اینکه فولاد کاوه هم‌اکنون تولیدکننده شمش چدن است، افزود: به علت آنکه برای تولید شمش چدن باید قراضه مصرف کنیم، از این رو کمبود قراضه یکی از مشکلات پیش روی ما است؛ زیرا که قیمت قراضه در کشور بالا است.
وی تصریح کرد: هم‌اکنون قیمت هر کیلو قراضه درجه یک در داخل کشور بین 370 تا 380 تومان است و این امر نیز به علت صادرات زیاد قراضه است.
این فعال بازار آهن همچنین خاطرنشان کرد: میزان سالانه مصرف قراضه فولاد کاوه بین 20 تا 25هزار تن است که از این میزان سالانه 20هزار تن شمش چدن تولید می‌شود.
وی با بیان اینکه هر کیلو قراضه تا یک ماه گذشته پایین 300تومان خریداری می‌شد، گفت: اما به علت افزایش قیمت جهانی، قیمت شمش چدن نیز با رشد مواجه شده است.
توسلی خواه افزود: در حال حاضر تنها 3 کارخانه شمش چدن در کشور تولید می‌کنند و مابقی به علت گرانی مواد اولیه، هزینه‌های تولید و ارزان بودن محصول نهایی تعطیل شده‌اند.
وی از راه‌اندازی خط نورد فولاد کاوه تا 6ماه آینده خبر داد و تصریح کرد: این شرکت به عنوان اولین واحد بخش‌خصوصی میلگرد از سایز 5/6 تا 32 تولید خواهد کرد.
رییس هیات‌مدیره فولاد کاوه ظرفیت اسمی نورد این شرکت را سالانه 200هزار تن و میزان تولید را 150هزار تن اعلام کرد. منبع سامانه خرید آهن